Συχνά, το τοξικό εργασιακό περιβάλλον μπορεί να είναι το πρόβλημα που μας περιορίζει, αντί να μας εμπνέει και να μας αναπτύσσει. Η τοξικότητα μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που υπονομεύει την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Το ζήτημα όμως που προκύπτει είναι πώς θα εντοπίσουμε την τοξικότητα στο εργασιακό μας περιβάλλον και πώς θα καταφέρουμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τις σημαντικές του επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική μας υγεία, που δεν θα πρέπει να αγνοούνται.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει μια πραγματική στροφή με στόχο να γίνουν τα περιβάλλοντα εργασίας πιο διαφανή, περισσότερο υγιή και με λιγότερους αποκλεισμούς. Για καλή μας τύχη, η συζήτηση γύρω από την τοξικότητα είναι πλέον ανοιχτή σε όλους και τα περισσότερα τμήματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού επιτρέπουν να εκφράσετε τις σκέψεις και τις ενστάσεις σας. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι διευθυντές όσο και οι εργαζόμενοι έχουν πλέον πολύ μεγαλύτερη επίγνωση του πώς μοιάζει ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον και τι πρέπει να κάνουν για αυτό. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις ενώ πολύ συχνά ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον είναι δύσκολο να αναγνωριστεί ή οδηγεί απευθείας τον εργαζόμενο στην παραίτηση. Πως όμως θα αναγνωρίσετε τα σημάδια ενός ταξικού εργασιακού περιβάλλοντος ώστε να δείτε τις εναλλακτικές που έχετε για τη διευθέτηση της κατάστασης;
Τι είναι ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον;
Το τοξικό εργασιακό περιβάλλον είναι ένα περιβάλλον όπου οι αρνητικές συμπεριφορές (όπως η χειραγώγηση, ο εκφοβισμός, οι φωνές και ούτω καθεξής) είναι εγγενείς στην κουλτούρα της εταιρείας. Συνεπώς, η έλλειψη παραγωγικότητας, η έλλειψη εμπιστοσύνης, τα υψηλά επίπεδα άγχους, οι εσωτερικές διαμάχες και οι διακρίσεις είναι συνυφασμένα με την εργασία σ’ αυτό το περιβάλλον.
Μπορεί να αισθάνεστε ότι θα τιμωρηθείτε, θα ταπεινωθείτε ή θα σας απορρίψουν επειδή μιλήσατε ενώ νιώθετε ότι με την πάροδο του χρόνου, εμφανίζετε έντονο άγχος ή κατάθλιψη. Γι’ αυτό μπορεί να ευθύνεται και το γεγονός πως ακόμη κι όταν εργάζεστε σκληρά για να ξεπεράσετε τις προσδοκίες των ανωτέρων σας, αισθάνεστε και πάλι υποτιμημένος ή υποτιμημένη, με αποτέλεσμα την εξάντληση. Ένα καλό σημάδι είναι ότι όταν πρέπει να φύγετε από το σπίτι νιώθετε έντονα ότι δεν θέλετε να πάτε στη δουλειά.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι για τους ειδικούς, ένας τοξικός χώρος εργασίας υπερβαίνει τη συμπεριφορά ενός ή δύο ατόμων - είναι συστημικός, αφορά δηλαδή ένα σύστημα το οποίο έχει αποκρυσταλλωθεί και είναι επιζήμιο για τα άτομα και τις ομάδες που εργάζονται σε αυτό.
Κατανοώντας τα σημάδια του τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος
Μερικές φορές μπορεί να είναι δύσκολο να απαντήσει κάποιος στο ερώτημα αν εργάζεται σ’ ένα τοξικό περιβάλλον. Είναι συνηθισμένο, πολλοί εργαζόμενοι να δυσκολεύονται να προσδιορίσουν τον χώρο εργασίας τους ως τοξικό επειδή απλώς υποθέτουν ότι αυτό είναι το φυσιολογικό ή ότι «παντού έτσι είναι». Επιπλέον, ο ορισμός ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος μπορεί να είναι δύσκολος επειδή το ίδιο περιβάλλον μπορεί να έχει διαφορετικές επιπτώσεις στους εργαζομένους με βάση τα χαρακτηριστικά τους. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά των τοξικών χώρων εργασίας.
Οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον: Σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον, η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των συναδέλφων είναι εμφανής.
Δεν υπάρχουν όρια γύρω από την εργασία: Τα τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα συχνά εξυμνούν την έλλειψη υγιών ορίων σε σχέση με την εργασία, ενθαρρύνοντάς την απόλυτη προτεραιοποίηση της εργασίας, πάνω από οτιδήποτε άλλο. Μάλιστα, είναι σύνηθες να περιμένουν από τους υπαλλήλους να μένουν ως αργά στο γραφείο ή να απαντούν σε μηνύματα και email το Σαββατοκύριακο.
Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με περιφρόνηση: Η περιφρόνηση είναι ένας βασικός πυλώνας στον ορισμό των τοξικών σχέσεων, οπότε εμφανίζεται και σε τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα.
Οι διαπροσωπικές σχέσεις δεν είναι υγιείς: Μπαίνοντας σ΄ ένα γραφείο με τοξικό εργασιακό περιβάλλον δεν θα δείτε ανθρώπους να κουβεντιάζουν και να γελούν αλλά ούτε και να μοιράζονται τον χρόνο του διαλείμματος τους.
Δεν υπάρχει χώρος για λάθη: Δεν υπάρχει περιθώριο να κάνετε ένα λάθος και να μάθετε από αυτό. Μάλιστα, οι άνθρωποι κάνουν ό,τι χρειάζεται για να αποφύγουν την ευθύνη.
Δεν υπάρχει υποστήριξη για την ανάπτυξη των εργαζομένων: Πολλοί άνθρωποι σε τοξικούς εργασιακούς χώρους πρέπει να μάθουν μόνοι τους τα μυστικά της καλής απόδοσης στη συγκεκριμένη εταιρεία καθώς δεν υπάρχει καθοδήγηση ή υποστήριξη για να τους βοηθήσει να αναπτυχθούν. Συνεπώς η αποσύνδεση από τον μάνατζερ ή την ομάδα είναι πολύ συχνό φαινόμενο.
Οι άνθρωποι συχνά αισθάνονται «άχρηστοι»: Είναι πολύ πιθανό, το περιβάλλον να σας κάνει να αμφισβητήσετε τις ικανότητες σας ή ακόμη και τη λογική σας.
Οι άνθρωποι βιώνουν ψυχοσωματικά και στρες: Σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον, το στρες μπορεί να αρχίσει να σας επηρεάζει και σωματικά. Το να βρίσκεστε σε αυτή την κατάσταση για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα την υγεία σας με αποτέλεσμα να αρχίσετε να αντιμετωπίζετε μερικά από τα πιο κοινά συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης, τα οποία περιλαμβάνουν προβλήματα στο στομάχι, προβλήματα ύπνου, κόπωση, πόνους και κρίσεις πανικού.
Οι εργαζόμενοι αποχωρούν: Με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι αρχίζουν να εγκαταλείπουν τους τοξικούς χώρους εργασίας, ακόμη κι όταν οι αποδοχές τους είναι υψηλές.
Οι επιπτώσεις του τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος στην υγεία και την ευημερία των εργαζομένων
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, το 35% των εργαζομένων εγκατέλειψαν οικειοθελώς τη δουλειά τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Από αυτό το ποσοστό, το 28% ανέφερε την ψυχική υγεία και την τοξική κουλτούρα στο χώρο εργασίας ως την αιτία της αποχώρησης τους. Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι οι τοξικές συμπεριφορές κοστίζουν στις επιχειρήσεις ένα υπέρογκο χρηματικό ποσό καθώς εμποδίζουν τους υπαλλήλους τους να μεγιστοποιήσουν την παραγωγικότητά τους. Ακόμη και με μια εξαιρετική στρατηγική και ένα υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, μία εταιρεία μπορεί να αποτύχει λόγω τοξικών συμπεριφορών στον χώρο εργασίας.
Με ποιόν τρόπο όμως επιδρά το ταξικό εργασιακό περιβάλλον στους εργαζομένους αλλά και την ίδια την εταιρεία;
Μειωμένη παραγωγικότητα
Είναι δύσκολο για τα μέλη της ομάδας να κάνουν το καλύτερο δυνατό σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον. Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι καθώς το άγχος αυξάνεται, η παραγωγικότητα των εργαζομένων μειώνεται. Οι εργαζόμενοι αποδεσμεύονται όταν αισθάνονται ότι δεν τους σέβονται με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο παραγωγικοί από τους υπόλοιπους εργαζόμενους.
Εξουθένωση και κακή ψυχική υγεία
Η τοξικότητα της εργασίας δεν μένει τις περισσότερες φορές στη δουλειά και συχνά ακολουθεί τους υπαλλήλους στο σπίτι έχοντας αντίκτυπο στα αγαπημένα τους πρόσωπα, τον ύπνο και την υγεία τους.
Συνεπώς, είναι πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική υγεία των εργαζομένων και να οδηγήσουν σε προβλήματα όπως το χρόνιο στρες, η εξουθένωση ή burnout, το άγχος και η κατάθλιψη. Οι εργαζόμενοι σε τοξικά περιβάλλοντα δεν αποδίδουν τα μέγιστα στη δουλειά τους αλλά ούτε και στην προσωπική τους ζωή.
Υψηλό κόστος υγειονομικής περίθαλψης
Εκτός από τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εργαζομένων, η τοξικότητα έχει συνδεθεί και με προβλήματα σωματικής υγείας. Οι εργαζόμενοι αρρωσταίνουν και πληρώνουν το τίμημα με υψηλά έξοδα για τις επισκέψεις σε γιατρούς και τις εξετάσεις. Αυτό φυσικά βλάπτει και την επιχείρηση καθώς στερείται εργαζομένους για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα.
Απουσία
Οι εργαζόμενοι που έχουν αρνητικές εμπειρίες στη δουλειά μπορεί να αρχίσουν να λείπουν από την εργασία τους πιο συχνά, ειδικά εάν οι σωματικές επιπτώσεις του χρόνιου στρες στο σώμα αρχίσουν να προκαλούν συχνότερες ασθένειες.
Υψηλή εναλλαγή εργαζομένων
Περίπου 1 στους 5 υπαλλήλους έχει εγκαταλείψει τη δουλειά του λόγω τοξικών συμπεριφορών στον χώρο εργασίας. Ένα θετικό εργασιακό περιβάλλον θα προσελκύσει καλούς εργαζομένους ενώ ένα τοξικό θα τους διώξει, ανεξάρτητα από τις αποδοχές τους. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι έχουν 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλείψουν μια δουλειά λόγω τοξικής εργασιακής κουλτούρας από την κακή αμοιβή. Μην ξεχνάτε πως η αντικατάσταση των εργαζομένων είναι μια δαπανηρή διαδικασία που ζημιώνει την εταιρεία τόσο σε χρόνο, όσο και σε χρήμα.
Δυσκολία προσέλκυσης άξιων υποψηφίων
Τα τοξικά περιβάλλονται εκτός από το γεγονός ότι απομακρύνουν τους ικανούς εργαζομένους τους, καθιστούν δύσκολη και την προσέλκυση κορυφαίων υποψηφίων για μία θέση εργασίας. Η εργασία σε ένα τοξικό περιβάλλον συνήθως μαθαίνεται στον κλάδο και αποτρέπει τους εργαζομένους να ζητήσουν δουλειά σε μία εταιρεία με τέτοιου είδους εργασιακή κουλτούρα.
Έλλειψη ομαδικότητας
Η τοξικότητα στο χώρο εργασίας μπορεί να κάνει τους εργαζόμενους να αποσυνδεθούν από τους γύρω τους ή να δημιουργήσει συγκρούσεις, μεταξύ των εργαζομένων.
Κακή απόδοση
Οι περισσότεροι CEO εταιρειών αναγνωρίζουν ότι η τοξικότητα στον χώρο εργασίας μπορεί να μειώσει τον τζίρο της εταιρείας.
Σε περίπτωση που αναγνωρίζετε τα περισσότερα από τα παραπάνω σημάδια, σημαίνει πως κατά πάσα πιθανότητα εργάζεστε σ’ ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον. Από εκεί και πέρα οι επιλογές είναι ποικίλες. Μπορείτε κάλλιστα να προσπαθήσετε να επιβιώσετε μιλώντας γι’ αυτό με το τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού και αναζητώντας συμμάχους εντός της εταιρείας. Από και πέρα είναι απολύτως θεμιτό να πάρετε την απόφαση ότι αυτό το εργασιακό περιβάλλον δεν σας ταιριάζει και σας κάνει κακό με αποτέλεσμα να θέλετε να ψάξετε μία νέα δουλειά. Μην ξεχνάτε πως η ψυχική και σωματική σας υγεία πρέπει να είναι η απόλυτη προτεραιότητα σας καθώς, όπως ήδη αναλύσαμε, ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας έχει σημαντικές επιπτώσεις.
Βρείτε τη νέα θέση εργασίας που αναζητάτε στο Jobfind
Στο Jobfind θα βρείτε χιλιάδες θέσεις εργασίας. Η καταχώρηση βιογραφικού είναι μία απλή διαδικασία εγγραφής στην πλατφόρμα που σας επιτρέπει να δημιουργήσετε το επαγγελματικό σας προφίλ και σας δίνει τη δυνατότητα είτε να καταχωρήσετε το βιογραφικό σας είτε να το δημιουργήσετε σε 4 πολύ απλά βήματα.
Με πληροφορίες από το The Muse